Śmierć Cezara. Najdroższa moneta starożytnego Rzymu

W listopadzie 2020 r. padł rekord aukcyjny dla monety Brutusa. Złoty aureus wybity w 42 r. p.n.e. został sprzedany za ponad 3,5 miliona dolarów amerykańskich i jest to obecnie najdroższa moneta rzymska. Numizmat upamiętnia śmierć Cezara w 44 r. p.n.e. Na jego awersie umieszczono podobiznę Brutusa, jednego z głównych spiskowców, który zasztyletował rzymskiego dyktatora. Szacuje się, że do czasów współczesnych zachowało się ok. 60 srebrnych egzemplarzy monety oraz trzy egzemplarze złote, co czyni ja niezwykłą rzadkością na rynku numizmatycznym.

Konflikt Brutusa z Cezarem

Marcus Junius Brutus (85 p.n.e. – 42 p.n.e.), rzymski senator i generał, to bez wątpienia najsłynniejszy z zabójców Juliusza Cezara. Postawa i poglądy Brutusa ukształtowały się pod wpływem jego wielkiego krewnego Katona Młodszego, który był zwolennikiem ustroju republikańskiego.

Kiedy w Rzymie ścierały się ugrupowania optymatów (konserwatyści niechętni demokratyzacji ustroju) i popularów (przeciwnicy polityki dawnej arystokracji), Brutus stanął po stronie pierwszego z nich. Po drugiej stronie barykady znalazł się Juliusz Cezar. Obie strony spotkały się na polu bitwy pod Farsalos, gdzie zwycięstwo odnieśli cezarianie.

W 47 r. p.n.e Brutus został ułaskawiony i otrzymał od Cezara urząd namiestnika w Galii Przedalpejskiej (Północna Italia). Następnie został pretorem miejskim. Było to najwyższe stanowisko wśród szesnastu stworzonych przez Cezara urzędów pretorskich. Mimo tej przychylności Brutus nigdy nie porzucił swych republikańskich przekonań i z niechęcią patrzył na rosnąca władzę i pozycję Cezara. Gdy ten ostatni chciał sięgnąć po władzę królewską kilku senatorów postanowiło go zgładzić. Do konspiratorów dołączył również Brutus.

Zabójstwo Cezara – przygotowania

W spisek przeciwko Cezarowi zostało wciągniętych blisko sześćdziesiąt osób. Na jego czele stali Gajusz Kasjusz oraz Marcus Brutus. Dwaj mężczyźni zaczęli rekrutować innych. Mimo, że do zabójstwa wystarczyła jedna osoba, Brutus uważał, że aby usunięcie tyrana miało uzasadnienie polityczne, powinno być dokonane przez większą liczbę czołowych obywateli.

Dokonując werbunku starano się zachować równowagę. Pozyskano wystarczającą liczbę osób, aby walczyć ze zwolennikami Cezara, ale nie aż tak wielką, aby zaryzykować wykrycie spisku. Do planowanego zamachu nie wciągano ani lekkomyślnej młodzieży, ani słabych starców. Większość spiskowców liczyła sobie około czterdziestu lat. 

Zastanawiano się jak pozbyć się dyktatora. Zamachowcy planowali, że podzielą się na dwie grupy. Pierwsza zrzuci Cezara z mostu, a druga schwyta go na dole i zabije. Gdy jednak wyznaczono posiedzenie senatu w tzw. kurii Pompejusza, przypadające w idy marcowe (15 marca) spiskowcy postanowili tam pozbawić życia swą ofiarę.

Złowróżbne znaki

Śmierć Juliusza Cezara poprzedzić miały rozmaite, przedziwne znaki, o których wspominali kronikarze. Na kilka miesięcy przed zamachem robotnicy w Kapui likwidowali prastare grobowce, aby zyskać teren pod budowę domów. Gdy odkryli grobowiec należący do Kapysa trafili na spiżową tablicę z napisem. Wynikało z niego, że gdy kości tego zmarłego zostaną odgrzebane „potomek Jula zginie z ręki swych krewnych”.

Konie które Cezar puścił wolno podczas przeprawy przez Rubikon, zamiast złożyć je w ofierze bogu tej rzeki, przestały jeść i zaczęły płakać. Jeden z wróżbitów ostrzegł dyktatora, aby „strzegł się niebezpieczeństwa, które nie sięgnie poza idy marcowe”.

W przeddzień zamachu widziano mysikrólika z gałązką oliwną w dziobie, za którym rzuciły się inne ptaki. Nieszczęśnik schronił się w kurii Pompejusza i tam został rozszarpany przez napastników. Sam Cezar miał sen, w którym ulatywał nad obłokami, a jego żonie śniło się, że runął dach domostwa.

Idy marcowe 44 r. p.n.e.

W dniu zamachu, gdy dyktator przybył do sali senatu i zajął należne miejsce spiskowcy, pod pretekstem złożenia hołdu, otoczyli go kręgiem. Jeden z nich wbił mu nóż w plecy. Potem inni zadali kolejne ciosy. Gdy Ceza zobaczył, że i Marcus Brutus dopuszcza się zbrodni zawołał „I ty dziecię przeciwko mnie?!” (wedle innych wersji: „I ty Brutusie przeciwko mnie?!”). Po tych słowach skonał.

Po zabójstwie senat uchwalił amnestię wobec zabójców. Mimo to wrogie nastawienie ludności wobec spiskowców spowodowało, że Brutus i inni konspiratorzy opuścili Rzym. Marcus Brutus osiadł na Krecie, gdzie przebywał od 44 do 42 roku p.n.e.

Zamachowiec Cezara zakończył życie po bitwie pod Filippi (42 r. p.n.e) gdzie starły się armie Marka Antoniusza i Oktawiana, które chciały pomścić zabójstwo Cezara z wojskami republikańskimi Brutusa i Kasjusza. Po przegranej batalii Brutus rzucił się na własny miecz.

Moneta z głową Brutusa

Złota moneta wybita w 42 r. p.n.e upamiętniała czyn dokonany przez zamachowców na Juliusza Cezara. Na awersie umieszczono głowę Brutusa zwróconą w prawo. W otoku napis: BRVT IMP L PLAET CEST co oznaczało: Brutus imperator Lucius Plaetorius Cestianus. Określenie „imperator” odnosiło się w tym przypadku do szanowanego dowódcy wojskowego. Wymieniony obok Brutusa Luciusz był zarządcą mennicy, a jego nazwisko na numizmacie stanowiło gwarancję jakości kruszcu.

Rewers przedstawiał dwa sztylety zwrócone ostrzami w dół, a pomiędzy nimi pilos. Był to rodzaj stożkowatej czapki, którą w starożytnym Rzymie nakładano na głowy wyzwolonych niewolników. Uwieczniona na monecie oznaczała uwolnienie spod władzy tyrana. Napis: EID MAR (idy marcowe) wskazywał dzień dokonania zamachu na Cezara.

Powiązane artykuły

Roma Numismatics Limited – link do aukcji złotego aureusa

Tyberiusz Klaudiusz Neron był drugim cesarzem rzymskim z dynastii julijsko-klaudyjskiej, która panowała w latach 27 p.n.e. – 68 n.e. Zasłynął jako świetny wódz, jednak pamięć o jego zwycięstwach niewątpliwie przyćmiły opowieści o dekadenckich fanaberiach starego monarchy na wyspie Capri. Więcej na naszym blogu