Tetradrachmy Aleksandra Wielkiego

Aleksander Wielki, nazywany również Macedońskim, żył w latach 356 – 323 p.n.e. Syn króla Filipa II i Olimpii, to bez wątpienia jedna z najbardziej rozpoznawalnych postaci w dziejach świata. Władca, który zasłynął jako strateg wojskowy i niezwyciężony wódz. Stworzył imperium obejmujące dzisiejsze tereny: Macedonii, Grecji, Albanii, Bułgarii, Turcji, Libanu, Palestyny, Iranu, Iraku, Afganistanu i Pakistanu.

Narodziny wielkiego wodza, syna Filipa II i Olimpii

O narodzinach przyszłego władcy krążyło wiele legend. Wedle jednej z nich w przeddzień ślubu matka Aleksandra miała sen, w którym piorun uderzył w jej łono i spowodował, że dookoła rozprzestrzenił się płomień. Także Filip II, jakiś czas po ślubie zobaczył łono swej żony osłonięte pieczęcią z głową lwa. Rozmaicie interpretowano te senne widzenia. Dla jednych były dowodem, że Olimpia była w ciąży przed ślubem, inni twierdzili, że sam Zeus był ojcem dziecka.

Młody Aleksander Macedoński zdobywał wiedzę pod okiem najwybitniejszych intelektualistów, wśród których postacią pierwszoplanową był Arystoteles. Słynny filozof przystał na propozycję Filipa II dotyczącą edukacji syna, ale w zamian postawił warunek. Król miał odbudować Stagirę, rodzinne miasto Arystotelesa, które król macedoński zrównał z ziemią w czasie swych kampanii. Władca przystał na propozycję, kazał odbudować budynki publiczne i domostwa, uwolnić obywateli, którzy dostali się do niewoli i zezwolił na powrót wygnańców.

Król Aleksander Macedoński

Arystoteles stworzył rodzaj szkoły z internatem, w której prócz Aleksandra kształcili się synowie macedońskich notabli i wojskowych dowódców. Przekazywał podopiecznym wiedzę z zakresu filozofii, medycyny, moralności, religii, logiki i sztuki. Przyszły władca imperium rozwinął w sobie miłość do dzieł Homera, posiadał nawet kopię „Iliady”, która towarzyszyła mu podczas kampanii wojennych.

Gdy Filip II został zabity w 336 r. p.n.e. dwudziestoletniego Aleksandra obwołano królem i powierzono mu dowództwo nad armią ojca. Rozpoczęła się trwająca kilka lat seria podbojów, która nie miała sobie równych w dziejach wojskowości. Aleksander wraz z armią dotarł aż do współczesnego Afganistanu. Pasmo sukcesów przerwała jednak nagła śmierć króla w 332 r. p.n.e. Powód zgonu Aleksandra Wielkiego pozostaje tajemnicą. Podawano, że mógł zostać otruty, cierpiał na przewlekłą chorobę lub osłabił organizm dużą ilością wina. Geniusz Aleksandra wykraczał daleko poza sferę wojskowości. Podboje i obalenie imperium perskiego budziły podziw, ale wraz z nimi rozprzestrzeniła się kultura helleńska, która przetrwała aż do czasów rzymskiej dominacji.

Być jak Herkules w życiu … i na monecie – tetradrachmy Aleksandra Wielkiego

Aleksander odcisnął swe piętno także w dziedzinie mennictwa. Emitowane przez niego srebrne tetradrachmy (4 drachmy) stanowią przedmiot pożądania kolekcjonerów zarówno ze względu na walory artystyczne jak i historyczne. Należą do najbardziej znanych monet antycznych. W epoce podbojów stały się walutą międzynarodową na zajętych ziemiach i wyparły popularne wcześniej w świecie greckim tetradrachmy ateńskie.

Symbolika wizerunków na awersie i rewersie tetradrachm była bardzo klarowna. Podobizna Aleksandra Wielkiego jako Herkulesa w lwiej skórze przypominała przede wszystkim o podbojach i prawie nieziemskiej sile. Natomiast Zeus, król bogów rządzący na Olimpie, stanowił aluzję do aspiracji Aleksandra, który chciał przewodzić całemu helleńskiemu światu. Tetradrachmy Aleksandra Wielkiego pojawiły się około 336 r. p.n.e. i były emitowane, w nieco zmienionej formie, do około 70 r. p.n.e. Portret niezwyciężonego króla stał się bez wątpienia jednym z najbardziej rozpoznawalnych przedstawień w starożytnym mennictwie.

Tetradrachmy greckie wybijano ze srebra, ich waga wynosiła ok. 17 g, a średnica ok 30 mm. Na awersie widniała głowa Herkulesa (Aleksandra Wielkiego) w lwiej skórze zwrócona w prawo. Rewers przedstawiał Zeusa siedzącego na tronie z wysokim oparciem. Był półnagi, w lewej dłoni trzymał laskę, a w prawej orła. W legendzie otokowej (za postacią Zeusa) widniało greckie słowo: AΛEΞANΔPOY oznaczające Aleksandra. Niekiedy na rewersie umieszczano słowo: BAΣIΛEΩΣ czyli „król Aleksander”. Pojawiały się także emisje bez napisów. Znaki mennicze obok postaci Zeusa ułatwiały identyfikację miejsc, w których wybito numizmaty.

Odkrycie królewskiego grobowca Aleksandra Wielkiego

Do roku 1977 nie było absolutnej pewności jak wyglądał Aleksander Macedoński. Zachowane wizerunki często idealizowały wygląd króla. Odkrycie archeologiczne w Werginie (gr. Βεργίνα), niewielkiej osadzie w północno-wschodniej Grecji pozwoliło częściowo rozwiać wątpliwości. Grecki archeolog Manolis Andronikos odkrył cztery zakopane grobowce. Dwa z nich były nienaruszone. Jeden z nich zidentyfikowano jako miejsce spoczynku króla Filipa II, ojca Aleksandra.

Oprócz rozmaitych precjozów, w tym złotej korony grobowej Filipa i złotego larnaksu (rodzaj skrzyni), w którym spoczywały kości króla, znaleziono dwie małe rzeźby portretowe z kości słoniowej przedstawiające Filipa i młodego Aleksandra Wielkiego. Gdy porównano je z wizerunkami na monetach nie było wątpliwości, że Zeus z tetradrachm Filipa ma rysy króla, zaś pierwowzorem wizerunku Herkulesa był młody Aleksander.

Standardy monetarne starożytnej Grecji

Drachmy, statery i obole były podstawowymi jednostkami monetarnymi starożytnej Grecji, gdzie początki działalności menniczej sięgają VII w. p. n. e. Waga tamtejszych numizmatów, zależnie od miejsca produkcji, nieco różniła się między sobą. Różne miasta-państwa wykorzystywały wiele standardów monetarnych do produkcji srebrnych monet.

Standardy te są zwyczajowo określano na podstawie najbardziej znanego miasta-emitenta lub regionu, w którym były najbardziej powszechne. Każdy standard opierał się na jednej jednostce: staterze lub drachmie. Natomiast wszystkie inne nominały w systemie były wielokrotnościami lub frakcjami tych podstawowych jednostek.

Przykładowe standardy starożytnego systemu menniczego greckiego to: standard attycki (oparty na drachmie ateńskiej 4,3 grama), standard koryncki (oparty na staterze o wadze 8,6 gr, który dzielił się na trzy drachmy) oraz egiński (opary na staterze lub didrachmie 12,2 gr – dzielonej na dwie drachmy lub dwanaście oboli). W praktyce poszczególne monety odbiegały od wagi idealnej ze względu na brak precyzji podczas produkcji i utratę wagi na skutek zużycia.

Przeczytaj również

Srebrne statery, na których widnieją Pegaz i Atena, należą bez wątpienia do najbardziej rozpoznawalnych monet starożytnej Grecji. Przeczytaj cały artykuł

„Bóg wojny”, który zreformował francuskie mennictwo. Przeczytaj cały artykuł.