Kastor i Pollux na starożytnej Greckiej monecie

Histria (lub Istros, Istropolis) była grecką kolonią (polis – miastem) w pobliżu ujścia Dunaju (znanego jako Ister w starożytnej grece) do Morza Czarnego. Uważa się ją za najstarszą grecką osadę miejską w Rumunii. Numizmatyczną pamiątką z czasów świetności kolonii są bez wątpienia monety, których bohaterami są Kastor i Pollux.

Trzynaście wieków Histrii

Osadę założyli przybysze z Miletu, by ułatwić handel z rdzennymi mieszkańcami. Jej początek datuje się na VII w. p.n.e. Najwcześniejszą walutą na terytorium (Histrii) Rumunii była ośmiogramowa srebrna drachma, wyemitowana przez miasto około 480 r. p. n. e. Histria rozkwitała w okresie archaicznym i klasycznym, ponieważ znajdowała się w pobliżu żyznych gruntów ornych. Tamtejszy port przyczynił się do zamożności miasta, a dodatkowym źródłem dochodu było rybołówstwo i rolnictwo. Podczas prac archeolodzy znaleźli duże ilości amfor, zarówno z miejscowych warsztatów, jak i z importu, co dowodzi przede wszystkim ożywionych kontaktów handlowych miasta.

Około roku 30 n.e. Histria znalazła się pod władzą Rzymu, na terenie prowincji Mezja. Pomiędzy I a III wiekiem w mieście powstawały świątynie dla rzymskich bogów, łaźnie publiczne i okazałe domy dla zamożnych obywateli. Miasto posiadało brukowane ulice, otaczał je mur. Wodę dostarczał liczący ok. dwudziestu kilometrów akwedukt. Handel w kolonii rozwijał się do VII w. n.e. Najazdy Awarów i Słowian w kolejnym stuleciu ostatecznie zniszczyły miasto, które funkcjonowało przez trzynaście stuleci, od starożytności aż po okres bizantyjski.

Starożytna Histria znajdowała się na półwyspie, około pięć kilometrów na wschód od współczesnej Istrii. Dawny brzeg morski został w ciągu wieków przekształcony w brzeg jeziora Sinoe, ponieważ osady mułu nanoszone przez Dunaj utworzyły mieliznę, która zamknęła dawną linie brzegową. Współczesne jezioro było niegdyś zatoką.

Ruiny osady po raz pierwszy odkrył w 1868 r. francuski archeolog Ernest Desjardin. Właściwe wykopaliska rozpoczęły się w 1914 r. i były z przerwami kontynuowane przez kolejne dekady. Odnalezione artefakty trafiły do założonego w 1982 r. Muzeum Histrii.

Ruiny starożytnej Histrii, źródło: Wikipedia (fot. Bejan Neculai)
Ruiny starożytnej Histrii, źródło Wikipedia (fot. Bejan Neculai)

Kastor i Pollux – jak Zeus uwiódł Ledę?

W starożytnej Grecji zwyczaj przedstawiania bóstw mitologicznych na monetach był bardzo rozpowszechniony. Podobnie było w przypadku Histrii, której monety zdobiły podobizny braci bliźniaków Kastora i Polluxa (tzw. Dioskurów).

Bracia Kastor i Pollux urodzili się jako synowie Zeusa i Ledy. Przypisywano im rolę ratowania osób znajdujących się na morzach lub w niebezpieczeństwie w czasie wojny. Byli szczególnie związani ze Spartą, mieli własne świątynie w Atenach i Delos. Patronowali rzymskim żołnierzom i bez wątpienia odgrywali ważną rolę w wojskowych ceremoniach okresu cesarstwa. Pierwotne, greckie imiona braci Kastor i Polideukes zostały zlatynizowane na Kastor i Pollux. Zeus przybrawszy postać łabędzia uwiódł Ledę, która tej samej nocy miała oddać się także królowi Sparty Tyndareosowi. Stąd jeden z braci uchodził za śmiertelnego, drugi zaś za nieśmiertelnego. Kastora i Polluxa łączyła silna braterska miłość, dlatego gdy jeden z nich umarł, Zeus przemienił obydwu w gwiazdozbiór. W ten sposób połączył ich na wieczność.

Bliźniaków uważano za obrońców domu i gościnności, chociaż patronowali również sportowcom. Kastor uchodził za wykwalifikowanego poskramiacza koni. Pollux posiadał duże umiejętności bokserskie. Uważano, że obaj chronią wojowników podczas bitwy i żeglarzy na morzu, zwłaszcza w sytuacjach zagrażających życiu. W takich sytuacjach mieli pojawiać się osobiście, w postaci tzw. ogni św. Elma. We Włoszech kult bliźniaków rozwijał się od połowy VI wieku p.n.e. Rzymianie uważali ich za potomków Jowisza i Ledy. Obu łączono szczególnie z kawalerią. Kastor stał się patronem ekwitów, średnio zamożnej rzymskiej klasy społecznej.

Kastor i Pollux. Rzeźba
Posągi Dioskurów (Kastora i Polluxa) na Kapitolu w Rzymie; źródło Wikipedia (fot. NoJin)

Drachma – najpopularniejsza starożytna Grecka moneta

Starożytna srebrna moneta grecka drachma, której przykładem jest numizmat z Histrii, stanowiła podstawową jednostkę monetarną starożytnej Grecji. Dzieliła się zasadniczo na sześć oboli. Waga drachm, zależnie od miejsca emisji, nieco różniła się między sobą. Różne miasta-państwa wykorzystywały wiele standardów monetarnych do produkcji srebrnych monet.

Standardy te są zwyczajowo określano na podstawie najbardziej znanego miasta-emitenta lub regionu, w którym były najbardziej powszechne. Każdy standard opierał się na jednej jednostce: starterze lub drachmie. Wszystkie inne nominały w systemie były wielokrotnościami lub frakcjami tych podstawowych jednostek. Przykładowe standardy starożytnego systemu menniczego greckiego to: standard attycki (oparty na drachmie ateńskiej 4,3 grama), standard koryncki (oparty na starterze o wadze 8,6 gr, który dzielił się na trzy drachmy) oraz egiński (opary na starterze lub didrachmie 12,2 gr – dzielonej na dwie drachmy lub dwanaście oboli). W praktyce poszczególne monety odbiegały od wagi idealnej ze względu na brak precyzji podczas produkcji i utratę wagi na skutek zużycia.

Awers starożytnych monet Greckich z Histrii zdobiły głowy Kastora i Polluxa, z których jedna była odwrócona. Na rewersie widniał orzeł bielik chwytający szponami delfina. W legendzie otokowej napis: ΙΣΤΡΙΗ (Histria).

Kastor i Pollux na starożytnej monecie
Drachma, Histria, ok. 400-300 p.n.e

Przeczytaj również

Corona triumphalis, czyli wieniec laurowy i jego ukryta symbolika. Przeczytaj artykuł

Śmierć Cezara. Najdroższa moneta starożytnego Rzymu. Przeczytaj artykuł