Mówimy, czasem że coś ma awers i rewers, aby podkreślić, że dana sprawa ma jasne i ciemne strony. Będzie to trafne w przypadku wyjątkowej monety Krugerrand.
Moneta bulionowa Kruggerand
Nazwa Krugerrand jest zbitką dwóch słów – nazwiska Kruger i określenia nominału „rand”. Paul Kruger (1825-1904), nazywany Wujkiem Paulem (Oom Paul), urodził się w Steynsburgu w pobliżu Przylądka Dobrej Nadziei w Południowej Afryce. Odegrał istotną rolę w pierwszej wojnie burskiej. Przyczynił się wówczas do osiągnięcia bardzo korzystnych warunków dla Burów jako negocjator w rozmowach z Brytyjczykami. Sprawował urząd prezydenta Republiki Południowoafrykańskiej (Transwalu) w latach 1883-1900. Po drugiej wojnie burskiej wyemigrował do Szwajcarii, gdzie zmarł. Za jego prezydentury, w 1886 roku, zaczęła się gorączka złota związana z odkryciem bogatego złoża w Witwatersrand. Od nazwy tego właśnie pasma górskiego pochodzi określenie wprowadzonej w 1961 roku waluty RPA „rand”.
Krugerrand. Jasna strona monet inwestycyjnych
Na awersie monety Krugerrand znajduje się popiersie Paula Krugera i legenda „Południowa Afryka” w językach angielskim i afrikaans. Na rewersie: skacząca antylopa springbok, jeden z symboli RPA, rok wybicia po jej dwóch stronach, nazwa monety u góry i legenda u dołu FYNGOLD / 1 OZ / FINE GOLD. Stronę główną zaprojektował Otto Schultz, as lotnictwa Luftwaffe w czasie II wojny światowej. Stronę odwrotną – Coert Laurens Steynberg, znany rzeźbiarz i medalier z RPA, autor pomnika Paula Krugera w Parku Narodowym jego imienia.
Pierwsze złote Krugerrandy wybito w 1967 roku, a srebrne w 2017 roku, z okazji półwiecza istnienia swoich złotych odpowiedników. Prawo emitowania tych monet należy do Rand Rafinery. Złoty Krugerrand waży 33,93 g. Czyste złoto to 31,1 g czyli dokładnie 1 uncja trojańska, oznaczana jako 1 oz. Pozostałe niepełne 3 gramy w stopie to miedź. Nazwa uncji pochodzi od francuskiego miasta Troyes, ale jej geneza dałaby się zapewne prześledzić aż do czasów Republiki Rzymskiej.
System ten, przyjęty w XV wieku w Anglii, następnie zaadoptowano na potrzeby brytyjskiego systemu imperialnego w 1824 r. W 1828 roku przyjęty przez Kongres Stanów Zjednoczonych, wszedł w końcu do Układu SI (Międzynarodowy Układ Jednostek Miar) i obowiązuje w większości krajów świata do dziś. Obecność miedzi w stopie spełnia dwojaką funkcję: nadaje czerwonawej barwy złotu i zwiększa twardość stopu chroniąc go przed uszkodzeniami. W 1980 roku wprowadzono dodatkowe monety – 1/2, 1/4 i 1/10 Krugerranda oraz 1 rand i 2 randy w złocie. Srebrny Krugerrand waży 31,1 g i jest to jedna uncja czystego srebra, o czym informuje legenda rewersu.
Monety bulionowe złote i srebrne
Krugerrandy są pierwszymi złotymi bulionowymi monetami inwestycyjnymi. Monety bulionowe (lokacyjne) są wybijane z metali szlachetnych przez mennice państwowe w danych krajach. Ich ciężar pozostaje w relacji do uncji trojańskiej, bowiem używa się ich jako wygodnej lokaty kapitału. Dostępne na rynku sztabki złota, od najlżejszych, o ciężarze 1 grama, przez kilogramowe odnoszą się do tego samego systemu. Sztabka standardowa, o ciężarze 12,44 kilogramów to 400 uncji o wartości powyżej trzech milionów złotych. Dostępne są też liczne monety inwestycyjne innych państw. Między innymi: Brytania (Wielka Brytania), Orzeł (USA), Kangur (Australia), Liść Klonu (Kanada), Wiedeńscy Filharmonicy (Austria), Panda (Chiny), czy polski Bielik. Niektóre roczniki mogą mieć pewną wartość kolekcjonerską. Z drugiej strony wartość starszych monet może obniżać ich gorszy stan zachowania spowodowany niewłaściwym przechowywaniem.
Jak właściwie przechowywać numizmaty. Przeczytaj artykuł
Nakład Krugerrandów podlegał poważnym wahaniom w swojej historii – od 50 tysięcy, przez sześć milionów i niecałe 900 tysięcy do 1985 roku, po jedyne 21 tysięcy rok później. To właśnie wielkości tych emisji są świadectwem emocji, jakie towarzyszyły Krugerrandom w pierwszych dwóch dekadach. Czas na rewers.
Krugerrand. Ciemna strona
Tyler Rossi na łamach „Coin Week” w ciekawy sposób naświetlił, dlaczego Krugerrand bywa nazywany monetą apartheidu. Określenie, pochodzące z języka afrikaans, oznacza „odrębność”, ale w istocie zostało obciążone bardzo negatywnymi konotacjami ze względu na politykę wyzysku i wykluczenia prowadzoną przez białych Afrykanerów wobec tubylczej ludności RPA od 1948 roku. Jednym z przejawów tego typu polityki była eksploatacja złóż złota i diamentów odkrytych jeszcze w drugiej połowie XIX wieku. Stawki były bardzo marne, rzędu stukilkudziesięciu dolarów miesięcznie dla szeregowego górnika, a niebezpieczeństwo bardzo wysokie. Bite z tego złota Krugerrandy, wraz ze swoją symboliką odnoszącą się do początków rządów Burów, stały się łatwym celem aktywistów.
Zaczęto w czasie marszów i pikiet na Zachodzie, głównie w USA, uderzać w lokalnych sprzedawców monet, protestując przed ich sklepami. Drugim celem były banki amerykańskie, które brały udział w obrocie Krugerrandami i udzielały pożyczek rządowi RPA. Siedzący protest przed siedzibą Deak-Perera, największego dealera monet Krugerrand w USA spowodował zaprzestanie sprzedaży tych monet bulionowych w 1985. Sprawa trafiła w końcu na biurko samego prezydenta i Ronald Reagan wydał zakaz importu Krugerrandów do USA. W wyniku tych wydarzeń upadł główny rynek importerów Krugerrandów i ich nakład spadł z kilku milionów do zaledwie nieco powyżej dwudziestu tysięcy egzemplarzy.
Po co kupować monety inwestycyjne?
Można zaryzykować stwierdzenie, że przechowywanie złota bulionowego jako formy zabezpieczenia na niepewne czasy ma równie długą tradycję jak historia monet. Świadectwem są tysiące skarbów ukrytych w ziemi i odnalezionych wiele wieków później. Także życiorysy naszych dziadków i pradziadków są bogate w opowieści o jednej lub kilku złotych monetach, które pozwoliły przeżyć w czarnej godzinie okupacji. Ukrywano je w bardzo przemyślny sposób w czasach stalinizmu w PRL-u, bo za ich posiadanie groziła nawet kara śmierci, co zostało w ciekawy sposób pokazano w polskim filmie „Rewers”. Apartheid jest już dzisiaj szczęśliwie tylko historią, więc i monety z nim związane mają wartość historyczną. Obecna wartość rynkowa Krugerranda to około 8300 zł. Zmienia się ona wraz z ceną złota. Krugerrandy cieszą się niezmiennie powodzeniem wśród inwestujących i są pewną lokatą kapitału. Złote i srebrne monety inwestycyjne są też po prostu pięknie zaprojektowane i cieszą oko każdego numizmatyka.
Amoss Ad
Tam, gdzie biją Krugerrandy. Przeczytaj artykuł
Źródła
Bassani-Prusik Marta, Co to jest uncja trojańska? (etymologia), Mennica Polska, 2016 (https://www.mennica.com.pl/produkty-inwestycyjne/analiza-rynku-zlota/szczegoly-zloto-inwestycyjne/co-to-jest-uncja-trojanska)
Coin Specifications – Gold Bullion Coins, Coin Gallery (https://coingallery.com/NP/Coin-Specifications.htm)
Gold Giganten: das große Gold in der Münze und Medaille, Bernd Kluge, Michael Alram (zebr.), Berlin 2010
Krugerrand, Wikipedia (https://en.wikipedia.org/wiki/Krugerrand)
Krzemień Krzysztof, Wielkie gorączki złota vol. 5 – Afryka Południowa, „My Saver. Magazyn o Twoich pieniądzach”, 2020 (https://goldenmark.com/pl/mysaver/wielkie-goraczki-zlota-vol-5-afryka-poludniowa-2/)
Rossi Tyler, How Apartheid Hurt the Krugerrand, „Coin Week”, 2022 (https://coinweek.com/how-apartheid-hurt-the-krugerrand/)
Wielkość emisji Krugerranda, czyli ile wybito Krugerrandów?, Tavex (https://tavex.pl/wielkosc-emisji-krugerranda-czyli-ile-wybito-krugerrandow/)
Złoto lokacyjne, Goldenmark (https://goldenmark.com/pl/zloto-lokacyjne)
