Pegaz i Atena na greckiej monecie, Mincerstwo starożytne
Stater z Syrakuz z Pegazem i Ateną, ok. 305 p.n.e., źródło: Wikipedia (fot. cgb.fr)

Srebrne statery, na których widnieją Pegaz i Atena, należą bez wątpienia do najbardziej rozpoznawalnych monet starożytnej Grecji. Wybijano je w Koryncie, znaczącym mieście na styku Grecji kontynentalnej i półwyspu Peloponez oraz w innych korynckich koloniach.

Władca Krety ujarzmia Pegaza

Mitologiczne wyobrażenia na numizmatach nawiązywały do historii miast-emitentów lub przedstawiały bóstwa, którym oddawano cześć. Pegaz i Atena łączyły się z legendarnym władcą Koryntu, bohaterem „Illiady” – Bellerofontem. Był on bezsprzecznie największym z herosów i pogromcą potworów przed Herkulesem. Za jego największy wyczyn uchodziło zabicie Chimery o głowie lwa, ciele kozy i ogonie węża.

Dokonał tego z pomocą Pegaza – skrzydlatego konia zrodzonego ze związku boga Posejdona i Meduzy. Bogini Atena podarowała Bellerofontowi złotą uzdę, dzięki której okiełznał rumaka. Mieszkańcy Koryntu szczycili się opowieścią o swym mitycznym bohaterze, a jego sprzymierzeńcy – Pegaz i Atena trafili na monety. Lot Pegaza stanowił dla nich metaforę nieśmiertelnej duszy szybującej w przestworzach. Mądrość i waleczność Ateny dodawała mieszkańcom przede wszystkim pewności i animuszu.

Bellerofont ujarzmia Chimerę o głowie lwa, ciele kozy i ogonie węża. Peagz i Atena.
Bellerofont na Pegazie walczący z Chimerą, mozaika z III w. p.n.e., Muzeum Archeologiczne Rodos, źródło: Wikipedia (fot. TobyJ)

Korynt, jego kolonie i monety

Wczesne monety korynckie, datowane na VI w. p.n.e., posiadały jedynie artystyczny wizerunek Pegaza na awersie oraz literę koppa oznaczającą mennicę w Koryncie. Pod koniec VI w. p.n.e. na ich rewersie pojawiła się głowa Ateny. Boginię z czasem zaczęto przedstawiać w charakterystycznym korynckim hełmie. Opisywane numizmaty oprócz samego Koryntu rozprzestrzeniły się również w jego koloniach.

Na obszarze Grecji zachodniej jednym z głównych miejsc osadnictwa korynckiego była Leukada, wyspa na Morzu Jońskim, która biła własne monety oznaczone literą lambda. Kolejna ważna kolonia – Ambrakia za głową Ateny umieszczała postać nagiego mężczyzny z włócznią i tarczą. Własny pieniądz emitowała także odnosząca sukcesy kolonia Anactorion. Na jej staterach pod Pegazem widniała litera alfa a za głową Ateny mały ołtarz ofiarny z płonącym ogniem. Korkyra na wyspie Korfu biła statery w typie korynckim z napisem  KOPKYPAIΩN.

Pegaz i Atena na Półwyspie Apenińskim

Terenem intensywnej kolonizacji greckiej stał się Półwysep Apeniński, przede wszystkim jego południowa cześć i Sycylia. Obszary te znajdowały się niedaleko od wybrzeży zachodniej Grecji, co sprzyjało ożywianej wymianie handlowej pomiędzy koloniami. Statery z Pegazem i Ateną pojawiły się na przełomie IV i III w Locri Epizephyrii oraz nieodległych osadach Medma i Hipponion na obszarze dzisiejszego regionu Kalabria. Monety tej ostatniej oznaczano kaduceuszem, czyli laską symbolizującą pokój i dobrobyt, umieszczaną obok Pegaza.

Najważniejszym greckim miastem w zachodniej części Morza Śródziemnego były bez wątpienia Syrakuzy na Sycylii. Z czasem stały się samodzielnym i potężnym miastem – państwem. Dogodnie położone rozwinęły się w prężny ośrodek handlowym i znaczące centrum greckiej kultury. Na wielu tamtejszych monetach, zarówno srebrnych jak i brązowych, wykorzystywano motyw Pegaza. Towarzyszyły mu różne bóstwa i herosi: Apollo, Aretuza, Herakles i, oczywiście, Atena.

Reguła greckich mincerzy, którzy umieszczali Pegaza na awersie, a Atenę na rewersie została w końcu porzucona. Przykładowo tyran Syrakuz Agatokles (361-289 p.n.e.), polecił wybić, zgodnie z tamtejszymi trendami numizmatycznymi, startery z głową bogini na awersie.

Ruiny świątyni Apolla w Koryncie, źródło: Wikipedia (fot. Davide Mauro)
Ruiny świątyni Apolla w Koryncie, źródło: Wikipedia (fot. Davide Mauro)

Statery, drachmy i obole

Statery, drachmy, obole to podstawowe jednostki monetarne starożytnej Grecji. Początki działalności menniczej sięgają tu VII w. p.n.e. Jak twierdzili starożytni, król Feidon z Argos jako pierwszy kazał wybijać numizmaty na wyspie Eginie. Oprócz niej swoje monety wcześnie emitowały m.in.;. Korynt, Ateny, Elida i Beocja. Waga numizmatów, zależnie od miejsca produkcji, różniła się między sobą. Różne miasta-państwa wykorzystywały wiele standardów monetarnych do produkcji srebrnych monet.

Standardy monetarne, które obejmowały drachmy Greckiej

Standardy te są zwyczajowo określano na podstawie najbardziej znanego miasta-emitenta lub regionu, w którym były najbardziej powszechne. Każdy standard opierał się na jednej jednostce: staterze lub drachmie. Wszystkie inne nominały w systemie były wielokrotnościami lub frakcjami tych podstawowych jednostek. W rezultacie przykładowe standardy starożytnego systemu menniczego greckiego to: standard attycki (oparty na drachmie ateńskiej 4,3 grama), standard koryncki (oparty na staterze o wadze 8,6 gr, który dzielił się na trzy drachmy) oraz egiński (opary na staterze lub didrachmie 12,2 gr – dzielonej na dwie drachmy Greckie lub dwanaście oboli). W rzeczywistości poszczególne monety odbiegały od wagi idealnej ze względu na brak precyzji produkcji i utratę wagi w wyniku zużycia. Srebrne statery, wybijane w Koryncie lub jego koloniach ważyły ok. 8 – 8,6 g, ich średnica wynosiła ok. 20 – 22 mm.

Powiązane artykuły

Śmierć Cezara. Najdroższa moneta starożytnego Rzymu. Przeczytaj artykuł

Co ma krowa do pieniądza i gdzie wymyślono termin „pieniądz”. Przeczytaj artykuł na blogu Kroniki Numizmatyczne

4 KOMENTARZE(Y)

Możliwość dodawania komentarzy nie jest dostępna.