srebrny talar hrabiny Cosel, monety saskie
Półtalar dworski Augusta II, Drezno b. r. (ok. 1708-1709?); Muzeum Narodowe w Krakowie

Spośród wielkich królewskich romansów znaczące miejsce zajmuje historia hrabiny Cosel. Wielka namiętność i zazdrość dworu, wreszcie osamotnienie i trwający kilka dziesięcioleci pobyt królewskiej faworyty w więzieniu stały się kanwą dla pisarzy i reżyserów. Zakochany August II Mocny kazał wybić numizmaty ozdobione motylem, wśród nich słynny talar hrabiny Cosel.

Burzliwe młode lata hrabiny Cosel

Anna Konstancja von Brockdorff (później hrabina Cosel) urodziła się w 1680 r. jako córka szlachcica Joachima von Brockdorff i Anny Małgorzaty Marselis, córki zamożnego obywatela Hamburga. Małżeństwo ze względu na nierówność urodzenia męża i żony uchodziło za mezalians.

Anna otrzymała bardzo staranne wykształcenie. Władała kilkoma językami obcymi, doskonale jeździła konno, nie gorzej radziła sobie ze strzelaniem z pistoletu. Charakter miała porywczy i słynęła z uporu.

W roku 1694 zamieszkała w zamku księcia Krystiana Albrechta w Gottorf koło Szlezwiku, gdzie miała nabrać dworskiej ogłady i służyć pomocą książęcej córce. Pobyt na dworze zakończył się cztery lata później w atmosferze skandalu. Anna zaszła w ciążę i wygnano ją z dworu. Mnożyły się spekulacje, kim był ojciec, o losach dziecka niewiele wiadomo.

W 1699 r. poślubiła starszego o dwanaście lat Adolfa Magnusa von Hoym. Małżeństwo było nieudane. Mąż uważał żonę za dominująca i podstępną. Być może dowiedział się o nieślubnym dziecku. Para zdecydowała się na separację, po czym ogłosiła rozwód.  

Hrabina Cosel, monety saskie
Portret Anny hrabiny Cosel, malarz nieokreślony, I poł. XVIII w.; Muzeum Łazienki Królewskie (źródło: Wikipedia)

Królewski romans

August II Mocny zwrócił uwagę na piękna Annę Konstancję w 1704 r. Hoym. Jej mąż, miał ostrzegać władcę przez tym związkiem. Ten jednak rady nie posłuchał i uczynił ją swoją oficjalną faworytą. Złożył jej na piśmie obietnicę małżeństwa. W przypadku śmierci królowej Anna miała zostać małżonką morganatyczną, bez praw to tronu. Król zobowiązał się uznać dzieci, które przyjdą na świat ze związku z kochanką. Pisemna deklaracja zapewniała Annie przyszłość i ratowała przed dwuznaczna pozycją metresy. Augustowi i jego wybrance urodziło się troje dzieci.

W roku 1706 Anna Konstancja otrzymała tytuł hrabiny Cosel. Stała się centralną postacią saskiego dworu. Uchodziła za piękną, inteligentną i ambitną, a jednocześnie wyniosłą i arogancką. Rosło grono osób z niechęcią patrzących na jej karierę i próby demaskowania wykroczeń przeciwko królowi.

Czas niełaski Hrabiny Cosel

Wedle opinii dworu Anna nazbyt angażowała się w politykę, sugerowała królowi jakie powinien podjęć decyzje, pouczała ministrów. Posunęła się nawet do przekazania tajnych dokumentów posłowi cesarskiemu w Saksonii. W nagrodę miała otrzymać tytuł książęcy. Jako protestantka krytykowała decyzję Augusta II o przejściu na katolicyzm dla odzyskania korony polskiej. Jej bystrość i trafny osąd sytuacji politycznej raniły dumę władcy.

Drogi Augusta i Anny rozchodziły się coraz bardziej. Zainteresowanie króla przyciągnęła nowa kochanka Maria Magdalena von Dönhoff. Cosel odmówiła polubownego rozstania i została usunięta z dworu. Miała zamieszkać w Pillnitz, którego nie mogła opuszczać. Gdy wyruszyła w podróż do Berlina bez stosownego zezwolenia uznano to za ucieczkę. August II obawiał się aby nie upubliczniła jego pisemnych deklaracji małżeńskich. Między nim a pruskim królem stanął układ na mocy którego hrabina Cosel została aresztowana. Po ekstradycji w 1716 r. umieszczono ją w zamku Stoplen, gdzie spędziła kolejne czterdzieści osiem lat życia i gdzie zmarła w 1765 r. Pomimo uwięzienia mogła dysponować dochodami ze swych majątków. Z czasem pozwolono jej spotykać się z dziećmi i przyjmować gości.

Zamek Stolpen, w głębi tzw. wieża Cosel,
Zamek Stolpen, w głębi tzw. wieża Cosel, fot. Thomas Henkel; źródło Wikipedia (wersja niemieckojęzyczna)

Moneta z motylem. Słynny talar hrabiny Cosel

Tragiczna historia królewskiej faworyty stała się inspiracją dla Józefa Ignacego Kraszewskiego do napisania i opublikowania w 1873 r. powieści „Hrabina Cosel”. Na podstawie książki Jerzy Antczak nakręcił w 1968 r. film o tym samym tytule z Jadwigą Barańską w roli głównej. Telewizja DDR w latach 1985-87 wyprodukowała serial „Blask Saksonii i chwała Prus” stanowiący ekranizację powieści J. I. Kraszewskiego „Brühl”, „Hrabina Cosel”, „Z wojny siedmioletniej”. W tytułową postać Cosel wcieliła się Marzena Trybała.

Romans Augusta i Anny znalazł swoje upamiętnienie także w numizmatyce. Ok 1708-1709 r. mennica drezdeńska wybiła monety ozdobione niezwykłym wizerunkiem sześcioskrzydłego motyla. Wedle tradycji były łączone z królewską kochanką i zwane „talarami Cosel”. Poza talarem wyemitowano jego pochodne: półtalara i ćwierćtalara oraz cztery grosze i grosz. Wedle innej teorii monety służyły do gier hazardowych. Awers przedstawiał monogram królewski AR (Augustus Rex – August król) pod koroną królewską, poniżej oznaczenie wartości: 32 grosze (talar), 16 groszy (półtalar). Na rewersie widniał motyl o sześciu skrzydłach.

Powiązane artykuły

W historii mennictwa saskiego, oprócz tradycyjnych numizmatów obiegowych, emitowano tzw. monety wikariackie. Upamiętniały rządy elektorów saskich jako wikariuszy sprawujących władzę po śmierci cesarza, a przed wyborem jego następcy. Tytuł ten przypadł także dwóm elektorom, którzy zasiadali na polskim tronie – Augustowi II i Augustowi III. Cały artykuł na naszym blogu.

Na kulturalnej i artystycznej mapie Europy miejsce wyjątkowe zajmuje Drezno. W czasach panowania Augusta II i Augusta III stało się główną siedzibą nie tylko saskich elektorów, ale i polskich królów. Olśniewało swoim architektonicznym rozmachem i bogactwem przechowywanych tam dzieł sztuki. Niektóre z nich można zobaczyć na wystawie „Splendor władzy. Wettynowie na tronie Rzeczypospolitej” prezentowanej w warszawskich Łazienkach Królewskich. Artykuł na naszym blogu.

1 KOMENTARZ

  1. […] Spośród wielkich królewskich romansów bez wątpienia znaczące miejsce zajmuje historia hrabiny Cosel. Wielka namiętność i zazdrość dworu, wreszcie osamotnienie i trwający kilka dziesięcioleci pobyt królewskiej faworyty w więzieniu stały się kanwą dla pisarzy i reżyserów. Zakochany August II Mocny kazał wybić numizmaty ozdobione motylem, wśród nich słynny talar hrabiny Cosel. Artykuł na blogu […]

Możliwość dodawania komentarzy nie jest dostępna.