Polskie Towarzystwo Numizmatyczne jest najważniejszą krajową organizacją, która zrzesza osoby zainteresowane numizmatyką oraz kolekcjerów monet i medali.
Numizmatycy mają od dawna potrzebę spotykania się i zrzeszania. Działalność stowarzyszeniowa ułatwia kontakty między osobami z różnych środowisk zainteresowanymi numizmatyką.
Polskie Towarzystwo Numizmatyczne (PTN) powstało w 1991 roku. Zarówno jednak zarząd główny, jak i niektóre oddziały odwołują się do znacznie starszych dat. Bierze się to stąd, że PTN jest najliczniejszym działającym stowarzyszeniem skupiającym ludzi zainteresowanych numizmatyką i jest uważane za kontynuatora polskiego ruchu numizmatycznego.
Karol Beyer i latające czwartki numizmatyczne
Pierwsza data, jaką znajdziemy w wielu opracowaniach, to 1845 rok. Karol Beyer, dwudziestosiedmioletni właściciel jednego z pierwszych pod zaborami zakładów dagerotypii (wczesnej formy fotografii) zapoczątkował spotkania „najgorętszych lubowników numizmatyki”. Na wzór królewskich „obiadów czwartkowych” panowie spotykali się co czwartek u Beyera, najpierw na ul. Piwnej, a następnie ul. Trębackiej, ul. Niecałej, a wreszcie ul. Wareckiej. Wedle notatki samego Beyera, na tych spotkaniach „bez etykiety, przy cygarach i ponczu wymieniane były swobodnie poglądy naukowe”.
Od 1853 roku zaczęły się „latające czwartki numizmatyczne” w mieszkaniach różnych członków towarzystwa. Wreszcie, od 1856 do 1857 roku, stałe spotkania w Resursie Kupieckiej. Miały to być, wedle „Gazety Warszawskiej”, zebrania, „na których przy pogadance oglądane bywają ciekawostki świeżo nadeszłe lub wynalezione, a przez którego z grona ich zdobyte w ciągu tygodnia”. Pod koniec XIX wieku rolę animatora ruchu przejął Wiktor Windyk Wittig. Z jego inicjatywy numizmatycy spotykali się w kawiarni u Müllera (koło teatru) lub u Lipińskiego (pod Kopernikiem).
Początek XX wieku. Sekcja Numizmatyczna i Towarzystwo Numizmatyczne Warszawskie
Kilka tygodni przed zajęciem Warszawy przez wojska niemieckie, w dniu 11 lipca 1915, powstała Sekcja Numizmatyczna w ramach Towarzystwa Miłośników Historii. Członkowie wygłaszali prelekcje o charakterze naukowym na zebraniach, a od 1924 roku współpracowano ściśle z uruchomioną w tym roku Mennicą Państwową. 10 kwietnia 1929 sekcja przekształciła się w Towarzystwo Numizmatyczne Warszawskie z siedzibą w kamienicy Baryczków przy Rynku Starego Miasta 32. Niestety, protokoły zebrań Towarzystwa prowadzone do 1944 roku, zaginęły w czasie II w. św.
Najwcześniej ze wszystkich polskich miast pod zaborami rozwinął się zorganizowany ruch numizmatyczny w Krakowie, gdzie w 1888 założono pierwsze polskie Towarzystwo Numizmatyczne. Jego członkami byli Polacy ze wszystkich zaborów, a także ci, którzy zamieszkiwali kraje Europy Zachodniej. Od początku istnienia TN rozwijała się ścisła współpraca z Muzeum Narodowym – i również dzisiaj te relacje są bardzo bliskie. Następne Towarzystwa powstały w Poznaniu (1920), Lwowie (1925) i Bydgoszczy (1935).
Czasy powojenne
Po II w. św. przodowały trzy ośrodki w odbudowie ruchu numizmatycznego: Wrocław, Warszawa i Kraków. We Wrocławiu powstało w 1945 roku Towarzystwo Archeologiczne, przemianowane w 1948 na Polskie Towarzystwo Archeologiczne (PTA), zrzeszające w sekcjach numizmatyków. Reaktywacja Warszawskiego Towarzystwa Numizmatycznego to 1946 rok. W listopadzie tegoż roku WTN zostało zalegalizowane; pierwsze legalne zebranie odbyło się 20 stycznia 1948 roku. Pierwsze walne zebranie krakowskiego PTN po wojnie odbyło się w 1946 roku. Jeszcze jeden ośrodek zaznaczył swoją obecność w tym czasie: w Łodzi działała Sekcja Numizmatyczna przy Gabinecie Numizmatycznym Muzeum Prehistorycznego, ale krótko, od 1949 do 1952 roku.
Swobodne zrzeszanie się hobbystów zaczęło z biegiem czasu coraz bardziej przeszkadzać władzom komunistycznym. Wreszcie na zjeździe połączeniowym w Nowej Hucie (1953) wszystkie stowarzyszenia połączono w jedynym legalnym Polskim Towarzystwie Archeologicznym (PTA). Sekcja numizmatyczna w ramach PTA rozwinęła prężną działalność pod koniec lat 60. XX wieku, co znalazło odbicie w tym, że PTA przemianowano w 1971 roku na Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne (PTAiN). Dwadzieścia lat później, w maju 1991 na zjeździe w Leżajsku doszło do przekształcenia PTAiN w Polskie Towarzystwo Numizmatyczne.
Polskie Towarzystwo Numizmatyczne. Władze
Władzą PTN jest wybierany na czteroletnią kadencję dziesięcioosobowy Zarząd Główny, w którym zasiadają członkowie z różnych miast. Przemysław Zięba sprawuje od wielu lat funkcję prezesa. Oddziały PTN też mają swoje zarządy i istnieją w większych miastach wszystkich województw. Niektóre z nich zrzeszają też w mniejszych miastach koła.
Wielowymiarowa działalność PTN
Nie sposób w krótkim tekście przedstawić całokształtu działalności PTN na przestrzeni trzech ostatnich dekad. Charakterystyczną cechą wspólną wszystkim oddziałom jest organizacja wydarzeń o zasięgu od lokalnego aż do ogólnopolskiego i międzynarodowego. Do tych pierwszych zaliczają się jubileusze istnienia oddziałów, a do tych drugich wykłady otwarte, sesje naukowe, seminaria, sympozja, wystawy, konferencje. PTN był współorganizatorem XVI Międzynarodowego Kongresu Numizmatycznego we wrześniu 2022 roku w Warszawie. PTN organizuje też aukcje numizmatyczne oraz emituje monety, medale, plakiety, żetony itp. Wreszcie, najbardziej zasłużeni dla numizmatyki w Polsce otrzymują odznaki – złotą, srebrną lub brązową.
Amoss Ad
Przeczytaj również:
Dlaczego Dzień Numizmatyków przypada 1 grudnia? Cały artykuł
Źródła
Czerski Mieczysław, Maciaszek Janusz, Historia warszawskiego ruchu numizmatycznego 1845-1995, Warszawa 1995
Górski Krzysztof Ryszard, Ludzie Towarzystwa, Warszawa 2007
Niemirycz Wojciech, Karol Beyer – nieprofesjonalny, wybitny znawca numizmatyki polskiej [w:] Materiały z sesji naukowej poświęconej Karolowi Beyerowi, Warszawa 1987, s. 85-94
Numizmatyk Krakowski, https://numizmatykkrakowski.pl/ptn-krakow/
Oddziały i koła PTN https://ptn.pl/oddzialy-i-kola/
Piwko Zdzisław, 40 lat wrocławskiej sekcji numizmatycznej 1949-1989, Wrocław 1989
