Moneta „Sztandar” na 100. rocznicę powstania listopadowego

Moneta „Sztandar” to pierwsza moneta okolicznościowa, nawiązującą do setnej rocznicy powstania listopadowego. Numizmaty o charakterze pamiątkowym funkcjonowały na rynku obok tradycyjnych monet obiegowych. Były jednak wybijane w mniejszych nakładach. Ich projekty wyłaniano w drodze konkursów i stanowiły dzieło uznanych medalierów. Przypominały o ważnych wydarzeniach polskiej historii.

Okolicznościowe numizmaty

W 1925 r. Zofia Trzcińska-Kamińska zaprojektowała okolicznościową dziesięciozłotówkę i dwudziestozłotówkę z Bolesławem Chrobrym (Au 900, nakład: 50 350 egz. i 27 240 egz.) z okazji 900. rocznicy koronacji monarchy. Monety te jednak nie weszły do obiegu. Kolejnym numizmatem okolicznościowym, który trafiła w ręce Polaków była moneta „Sztandar” z 1930 r.

Trzy lata później wybito dziesięciozłotówkę z okazji 250. rocznicy odsieczy wiedeńskiej, na której umieszczono Jana III Sobieskiego (Ag 750, nakład: 300 000 egz.) Numizmat zaprojektował Jan Wysocki. W tym samym roku 1933 na dziesięciozłotówce pojawił się Romuald Traugutt (Ag 750, nakład: 300 000 egz.). Projekt wykonała wspomniana uprzednio Zofia Trzcińska-Kamińska dla przypomnienia 70. rocznicy powstania styczniowego.

W roku 1934 mennicę opuściły pięciozłotówki i dziesięciozłotówki z podobizną Józefa Piłsudskiego i orłem strzeleckim w 20. rocznicę wymarszu kompanii kadrowej Legionów (Ag 750, nakłady po 300 000 egz.) Ich autorem był Stanisław Ostrowski. Ostatnią monetą okolicznościową II RP był tzw. żaglowiec.

Moneta „Sztandar” trafia na rynek

Numizmat „sztandar”, o nominale pięciu złotych, wprowadzono do obiegu 29 listopada 1930 r. Upamiętniał stulecie powstania listopadowego. Monetę bito ze srebra próby 750/1000. Jej nakład wynosił 1 000 000 egz. Oprócz srebrnych wykonano także egzemplarze próbne z brązu. Pięciozłotówka funkcjonowała na rynku przez cztery lata. Została wycofana z obiegu we wrześniu 1934 r.

Na awersie numizmatu widniał Orzeł Biały, po jego obu stronach cyfra „5”, poniżej napis ZŁOTYCH oraz data emisji. Głównym motywem rewersu był sztandar zatknięty na drzewcu zakończonym orzełkiem. Na sztandarze widniały słowa: HONOR I OJCZYZNA. Niżej umieszczono napis: 1830 1930 W SETNĄ ROCZNICĘ POWSTANIA. Na samym dole, po obu stronach drzewca znalazł się znak Mennicy Państwowej, czyli herb Kościesza oraz inicjały projektanta: WJ. Na rancie monety wybito napis: SALUS REIPUBLICAE SUPREMA LEX (Dobro Rzeczpospolitej najwyższym prawem).

Wojciech Jastrzębowski – artysta wszechstronny

Wojciech Jastrzębowski (1884-1963), autor „sztandaru”, należał do grona uznanych artystów polskich projektujących sztukę użytkową i zajmujących się grafiką. Był absolwentem krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych i uczniem Józefa Mehoffera. Swój talent doskonalił podczas dwuletniego stypendium w Paryżu. Tworzył m.in. dla „Warsztatów Krakowskich” czyli grona artystów, którzy stawiali sobie za cel podniesienie estetyki wyrobów rzemieślniczych.

W 1914 r. Jastrzębowski wstąpił do Legionów Polskich. Cztery lata później walczył w obronie Lwowa. Po zakończeniu I wojny przeniósł się do Warszawy. Zajął się aranżacją gmachów reprezentacyjnych RP i rozpoczął pracę w Akademii Sztuk Pięknych. Podjął się także projektowania monet obiegowych.

Od 1939 r. przebywał w Londynie, do kraju powrócił w 1947. Otrzymał tytuł profesora zwyczajnego warszawskiej ASP. Przewodniczył radzie naukowej Instytutu Wzornictwa Przemysłowego. Jego bogaty dorobek artystyczny obejmował m.in.: plakaty, obrazy, witraże, meble i monety. Według koncepcji W. Jastrzębowskiego urządzono gmach Ministerstwa Wyznań Religijnych i oświecenia Publicznego oraz wnętrza dwóch statków: m/s Piłsudski oraz m/s Batory. Spod jego ręki w 1958 r. wyszedł projekt popularnej monety pięciozłotowej z rybakiem.

Przeczytaj również

Monety II RP, to oprócz monet obiegowych również numizmaty o charakterze pamiątkowym. Zazwyczaj upamiętniały ważne rocznice i były dziełem znanych medalierów. Jedną z nich był „Żaglowiec” z 1936 r. Artykuł na naszym blogu

W 1966 r. zostały wyemitowane srebrne monety, mające upamiętnić hucznie obchodzoną rocznicę Tysiąclecia Państwa Polskiego. Projekt wyłoniono w ramach specjalnego konkursu, a zwycięskie dzieło po latach szczyci się mianem najpiękniejszej monety polskiej. Artykuł na blogu Kroniki Numizmatyczne