Moneta strzelecka z Lucerny upamiętniała Federalne Zawody Strzeleckie. Impreza organizowana od 1824 r. przez Szwajcarski Klub Strzelecki (Schweizerischer Schützenverein) to jedna z najważniejszych narodowych imprez, która niewątpliwie wzmacniała więzi społeczne w federacyjnym państwie.
Kusznicy, łucznicy, arkebuzerzy
Historia strzelectwa w Szwajcarii sięga korzeniami XIV wieku, kiedy to umiejętność strzelania postrzegano jako rzecz kluczową w przypadku samoobrony lub konieczności obrony miast. Rozwój organizacji strzeleckich wspierały władze poszczególnych kantonów. Informacje o towarzystwie strzeleckim w Lucernie pojawiają się już w 1353 r.
Kroniki miejskie Berna z 1375 r. zawierają wzmianki o wydatkach na wyposażenie strzelców. W tym samym czasie we Fryburgu organizowali się kusznicy a w Lozannie i Neuchâtel (niem. Neuenburg) tworzono bractwa strzeleckie. W XV i XVI wieku organizacje strzeleckie powstawały m.in. w Rheinfelden, Mellingen, Lenzburgu czy Burgdorfie. Genewa mogła się poszczycić trzema stowarzyszeniami, które skupiały kuszników, łuczników oraz arkebuzerów.
Władze, dla promowania strzelectwa, przekazywały członkom stowarzyszeń specjalne dotacje. Lokalne towarzystwa chciały nie tylko szkolić własne społeczności ale także konfrontować swoje umiejętności z sąsiadami. Tak narodziła się tradycja federalnych zawodów strzeleckich organizowanych w różnych miastach kantonalnych. W XV wieku pojawiły się także pierwsze przepisy strzeleckie.
Wiek XVI zahamował rozwój strzelectwa na poziomie federalnym. Wraz z rozwojem reformacji pojawiły się w Szwajcarii spory natury religijnej, które w konsekwencji doprowadziły do konfliktów wewnętrznych. Idea zawodów strzeleckich na poziomie ogólnokrajowym odżyła w wieku XVII a szczególnie w wieku XIX.
W 1802 r. w Vaud powstał pierwszy klub strzelecki. Za jego przykładem poszły też inne miasta. Na podstawie regulaminu wojskowego z 1817 r. utworzono dwadzieścia kompanii snajperskich, które liczyły po sto osób. Żołnierze ci, oprócz swych powinności wojskowych, zajmowali się promowaniem strzelectwa wśród ludności.
Federalne Zawody Strzeleckie
Kultywacja więzi federalnych wśród Szwajcarów stała się bez wątpienia kluczowym zagadnieniem w pierwszej połowie XIX w. Znalazła swoje odbicie także wśród wielbicieli strzelectwa. W roku 1824 w Aarau zorganizowano pierwsze federalne zawody strzeleckie. Trzy lata później w Bazylei powołano do życia Szwajcarski Klub Strzelecki. Zawody organizowano z coraz większym rozmachem. Znaczenia nabierała także ich rola konsolidacyjna i polityczna.
Zawody strzeleckie finansowały władze kantonalne przy wsparciu gmin, klubów strzeleckich i osób prywatnych. Pojawiła się także tradycja wybijania okolicznościowych monet. Kanton Gryzonia w 1842 r. po raz pierwszy wyemitował czterofrankowy numizmat dla upamiętnienia zawodów strzeleckich w Chur.
Rywalizacja strzelców w Aarau w 1849 r. miała wyjątkowy charakter. Były to pierwsze ogólnokrajowe zawody od momentu powstania nowoczesnego szwajcarskiego kraju związkowego rok wcześniej. Poczynając od 1824 r. zorganizowano pięćdziesiąt osiem Federalnych Zawodów Strzeleckich.
Od roku 1985 zawody odbywają się co pięć lat. Jest to duże wydarzenie sportowe, w którym uczestniczy kilkadziesiąt tysięcy strzelców. Każdego roku około sto pięćdziesiąt tysięcy osób bierze udział w dwudniowym strzelaniu polowym na teranie całej federacji.
Lucerna 1939
Spotkanie strzelców w 1939 r. w Lucernie miało wymiar symboliczny i było ostatnim przed wybuchem II wojny światowej. Zawodnicy rywalizowali w dniach 16 czerwca – 3 lipca 1939 r. Organizatorzy spodziewali się rekordowej frekwencji. Przygotowano catering dla blisko 10 tysięcy gości. Na stadionie Allmend, klubu piłkarskiego FC Luzern, ustawiono strzelnice, halę festiwalową oraz pawilon piwa i wina.
Oprócz zawodów strzeleckich zaplanowano różnorodne imprezy towarzyszące i bogaty program rozrywkowy. Jedną z nich był korowód w strojach historycznych pod nazwą „Lucerna a rozwój strzelectwa od XIV wieku do współczesności”, który przeszedł ulicami miasta. Cała infrastruktura festiwalowa była wykorzystana dwukrotnie. Pomiędzy 30 czerwca a 3 lipca Lucerna gościła także uczestników mistrzostw świata w strzelaniu.
Zaledwie kilka miesięcy później, 1 września 1939 r., Rada Federalna podjęła decyzję o mobilizacji – w dniu, w którym wojska hitlerowskie wkroczyły do Polski.
Moneta strzelecka z Lucerny 1939
Pamiątką zorganizowanych w Lucernie zawodów jest moneta strzelecka o nominale 100 franków szwajcarskich. Wykonano ją ze złota próby 900/1000. Jej waga wynosi 17,5 gr., średnica 27 mm. Numizmat wybito w nakładzie 6 tys. egzemplarzy.
Na awersie widnieje klęczący strzelec wyborowy z karabinem, zwrócony w prawo. Poniżej nazwisko medaliera: Emil Wiederkehr. W otoku napis: EIDGENÖSSISCHES SCHÜTZENFEST IN LUZERN 1939 (Federalne Zawody Strzeleckie w Lucernie 1939).
Centralny motyw rewersu stanowi motto: EINER FÜR ALLE ALLE FÜR EINEN (Jeden za wszystkich wszyscy za jednego), poniżej herb Lucerny. W otoku napis: EINLÖSBAR BIS 31 AUGUST 1939 (Możliwość wymiany do 31 sierpnia 1939 r.) oraz nominał: 100 franków szwajcarskich.
Projekt numizmatu wykonał działający w Luzernie rzeźbiarz i medalier Emil Wiederkehr (1898-1963).
Powiązane artykuły
O innych monetach XX wieku piszemy tutaj
W 1966 r. zostały wyemitowane srebrne monety, mające upamiętnić hucznie obchodzoną rocznicę Tysiąclecia Państwa Polskiego. Projekt wyłoniono w ramach specjalnego konkursu, a zwycięskie dzieło po latach szczyci się mianem najpiękniejszej monety polskiej. Przeczytaj artykuł
