Monety kolekcjonerskie są odpowiedzią na zwiększone zapotrzebowanie na walory na rynku kolekcjonerów numizmatów. Bywają czasami mylone z innymi rodzajami monet, które cieszą się powodzeniem wśród nabywców. Przypominamy, czym są i jaka jest ich geneza.
Czym są monety kolekcjonerskie?
Dwa bliskoznaczne terminy funkcjonują w języku angielskim: collector coins oraz collectible coins. Te pierwsze to właśnie monety kolekcjonerskie, podczas gdy drugi termin oznacza przede wszystkim monety historyczne, poszukiwane na aukcjach i w sklepach numizmatycznych, na przykład starożytne, średniowieczne, renesansowe, międzywojenne, czy nawet peerelowskie. Większość monet kolekcjonerskich upamiętnia ważne wydarzenia lub wybitne postaci, przedstawia przyrodę czy zabytki danego kraju. Są zatem w naturalny sposób skierowane do odbiorców związanych z konkretnym państwem, przede wszystkim jego mieszkańców. Jednocześnie stanowią swego rodzaju wizytówkę tego państwa na zewnątrz.
Przykładem monety historycznej może być cenny srebrny szóstak Jana II Kazimierza Wazy – ostatniego króla Polski z dynastii Wazów i jedynego władcy, który dobrowolnie zrzekł się tronu. Moneta z czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów stanowi niezwykłą pamiątkę sprzed ponad 350 lat. Na awersie widnieje popiersie króla w zbroi i ozdobnym płaszczu, symbolizujące go jako obrońcę kraju i wiary, zaś rewers przedstawia herby Polski, Litwy i Wazów oraz nominał – VI (szóstak).
Monety kolekcjonerskie – nowość i tradycja w jednym
Choć monety kolekcjonerskie są względnie nowym wynalazkiem, to wiele je łączy z historycznymi. Numizmatyka grecka to przecież tak naprawdę przegląd państw-miast i ich cech rozpoznawczych, a więc i ogromne pole wyboru, co będzie naszą kolekcjonerską specjalizacją: greccy bogowie i herosi, fauna i flora, budynki, czy może królowie? Wszystkie te tematy obecne są także w numizmatyce rzymskiej, przy czym od pół tysiąca lat najbardziej pożądane jest uzbieranie galerii cesarzy i osób z rodziny cesarskiej. Poświęcimy temu zjawisku więcej miejsca w kolejnym wpisie.
W ofercie Skarbnicy Narodowej znajduje się unikalna srebrna drachma sprzed ponad 2000 lat, pochodząca ze starożytnej Ilirii – krainy silnie związanej z kulturą grecką. Na awersie monety widnieje krowa z cielęciem, symbolizujące bogactwo regionu. Rewers zdobi motyw kwiatowy, często interpretowany jako odniesienie do konstelacji Bliźniąt lub mitologicznych ogrodów Alkinoosa.
Sportowe motywy na monetach
A może zbieramy monety bite z okazji igrzysk olimpijskich lub innych zawodów sportowych? Ten temat pojawiał się często na monetach prowincji rzymskich. Niezwykłym, wybitnym przykładem takich okazjonalnych emisji są medaliony z Aboukir. Odkryte zostały w 1902 roku w Aboukir w Egipcie, wraz z 600 monetami złotymi i 20 sztabkami złota z odciśniętymi znakami. To prawdziwe arcydzieła numizmatyczne wszech czasów. Ich styl nawiązywał do epoki wcześniejszej o, bagatela, pół tysiąca lat – do czasów Aleksandra Wielkiego. Powstały dla upamiętnienia igrzysk zwanych „Aleksandreje” zorganizowanych w mieście Beroia w Macedonii w połowie lat 30. III wieku po Chr. Portrety zwycięzcy spod Ipsos na medalionach są niemal identyczne jak te, które oglądamy na monetach greckich z III wieku przed Chr. Mamy zatem z jednej strony wolę upamiętnienia arcyważnego dla lokalnej społeczności wydarzenia, a drugiej – zapewne – anonimowego kolekcjonera takich arcydzieł.
Również dziś miłośnicy numizmatyki mogą wzbogacić swoje zbiory o wyjątkowe monety nawiązujące do olimpijskiej tradycji. W ofercie Skarbnicy Narodowej znajduje się pierwsza oficjalna srebrna moneta nowożytnych igrzysk olimpijskich – Helsinki 1952, uznawana za prawdziwą perłę wśród emisji sportowych. Emisja ta rozpoczyna kolekcję srebrnych monet „Droga do Igrzysk”, przedstawiającą historię olimpiad – od Helsinek aż po współczesne zawody. To niezwykły przykład, jak idea sportowej rywalizacji i ducha olimpijskiego znajduje swoje odzwierciedlenie również w sztuce menniczej.
A może interesuje nas jedna z serii pamiątkowych lub okolicznościowych emitowanych przez NBP? Także w tym przypadku tradycja sięga starożytnego Rzymu. Wystarczy wspomnieć masowo bite denary z legendą DIVA FAVSTINA na awersie upamiętniające ubóstwioną po śmierci Faustynę Starszą, żonę Antoninusa Piusa lub Faustynę Młodszą, żonę Marka Aureliusza. Specjalnym rodzajem polskich numizmatów o charakterze okolicznościowym były donatywy, wybijane przez miasta Rzeczypospolitej i wręczane następnie przez ich przedstawicieli królowi i dostojnikom dworskim. Miały one wartość wielokrotności dukata, najsłynniejsza z nich, tak zwana studukatówka Zygmunta III wybita w mennicy w Bydgoszczy osiągnęła też kilka lat temu rekordową cenę aukcyjną.
Zachęcamy również do przeczytania artykułu na temat monet Jana III Sobieskiego!
Rozwój rynku monet kolekcjonerskich
Monety kolekcjonerskie można podzielić na dwie główne grupy – dopuszczone do obiegu i pozostające poza obiegiem w kraju, którego dotyczą. Ponieważ każda z nich z zasady jest prawnym środkiem płatniczym o określonym nominale, to emitentem może być tylko mennica państwowa w danym kraju. W przypadku Rzeczypospolitej Polskiej – Narodowy Bank Polski. Każde europejskie państwo emituje własne monety kolekcjonerskie, a kraje, w których produkcja tego typu numizmatów jest szczególnie mocno zakorzeniona to Australia, Nowa Zelandia, USA, UK i Niemcy.
Europejski i polski rynek kolekcjonerski charakteryzuje się dużym zapotrzebowaniem na monety kolekcjonerskie, w związku z czym ich produkcja na poziomie krajowym okazuje się niewystarczająca. Rozwiązaniem jest współpraca emitentów niemających uprawnień do bicia monet obiegowych w Polsce z… małą wyspą koralową w Polinezji na Pacyfiku, należącą do Nowej Zelandii, od której jest oddalona o niecałe dwa i pół tysiąca kilometrów. Ta wysepka o łącznej powierzchni 260 km2 to Niue. Czasem możemy się spotkać z zaskoczonymi głosami polskich kolekcjonerów, nawet stałych klientów tej czy innej firmy: dlaczego na jednej stronie jest Piłsudski, a na drugiej Królowa Elżbieta II lub reprodukcja polskiego obrazu i portret króla Karola III? Czemu nominał jest w dolarach, a nie złotówkach? No i dlaczego legendy są po angielsku. Wyjaśnienie jest proste – są to monety, które mogą być w obiegu zarówno na wyspie Niue, jak i Nowej Zelandii, a ta jest przecież częścią Zjednoczonego Królestwa. Oczywiście nikt nie będzie tam płacił za zakupy w spożywczaku srebrną dziesięciodolarówką wybitą na 20-lecie wejścia Polski do Unii Europejskiej. Cały nakład przeznaczony jest na rynek Polski.
Wiele monet kolekcjonerskich jest niestandardowych – mają różne kształty, często zupełnie nieprzypominające tradycyjnych. Są wśród nich między innymi kule, prostopadłościany, mini-panoramy. To, co pozwala wciąż traktować tego typu dzieła jako numizmaty to tworzywo, z jakiego zostały wykonane – metal, w większości przypadków srebro lub złoto wysokiej próby. Często jest on łączony z innymi elementami – na przykład bursztynem, nadrukiem UV LED, tampondrukiem, złoceniem. Można powiedzieć, że historia zatoczyła koło, bo przecież, zanim powstały pierwsze monety istniał pieniądz niemonetarny, a tym mogły być muszle, pręty, kamienie, sztuki bydła – słowem wszystko, co miało jakąkolwiek wartość dla danej społeczności.
Nakład i rzadkość – ważne kryterium dla kolekcjonerów
A co jeśli poszukujemy monet kolekcjonerskich, a oferta pod tym hasłem na danej stronie internetowej obejmuje zarówno monety obiegowe, kolekcjonerskie, jak i historyczne? Wtedy patrzymy na nakład (w pierwszych dwóch przypadkach) lub rzadkość (w trzecim przypadku).
Na przykład na stronie Skarbnicy Narodowej zarówno srebrne, jak i złote monety wyróżniają się ściśle ograniczoną limitacją, dzięki czemu kolekcjonerzy mogą stać się posiadaczami prawdziwych numizmatycznych perełek. Doskonałym tego przykładem jest zestaw „Kwiaty Polskie Stanisława Wyspiańskiego”, wykonany z czystego złota próby 999/1000, którego rewersy zdobią barwne motywy polichromii artysty – bratki, róże i nasturcje. Monety posiadają Certyfikat Autentyczności oraz eleganckie pudełko kolekcjonerskie z motywem kwiatowym, a ich światowa limitacja wynosi zaledwie 500 egzemplarzy. To wyjątkowa propozycja zarówno dla miłośników sztuki, jak i doświadczonych kolekcjonerów.
Monety kolekcjonerskie, historyczne i okolicznościowe mają ze sobą wiele wspólnego. Daje to duże pole do popisu dla świadomych kolekcjonerów. Możemy na przykład gromadzić kolekcję o tematyce sportowej (w odniesieniu do starożytności – agonistycznej), wizerunki władców i ich małżonek, panoramy miast, okazy fauny i flory od Grecji do czasów najnowszych. Popularne dziś monety kolekcjonerskie mogą być dobrym punktem wyjścia do rozwoju własnych zainteresowań i pasji.
Monety kolekcjonerskie – najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi
Czym jest moneta kolekcjonerska?
Moneta kolekcjonerska to specjalna emisja mennicza o wysokich walorach artystycznych i tematycznych, tworzona z myślą o miłośnikach numizmatyki. Upamiętnia ważne wydarzenia, postacie, symbole kultury lub przyrody danego kraju i często wykonywana jest z metali szlachetnych, takich jak srebro czy złoto. Charakteryzuje się ściśle ograniczonym nakładem, dzięki czemu stanowi cenny i prestiżowy obiekt w kolekcjach numizmatycznych.
Czy opłaca się kupować monety kolekcjonerskie?
Zakup monet kolekcjonerskich może być zarówno pasjonującym hobby, jak i formą długoterminowej inwestycji. Ich wartość rośnie z biegiem lat, zwłaszcza w przypadku emisji o ściśle ograniczonym nakładzie, wysokiej jakości wykonania i atrakcyjnej tematyce. Dodatkowo stanowią one wyjątkowe połączenie sztuki, historii i prestiżu, dzięki czemu są cenione nie tylko przez kolekcjonerów.
Jakich monet szukają kolekcjonerzy?
Monety kolekcjonerskie to wyjątkowe emisje tworzone z myślą o pasjonatach numizmatyki, które upamiętniają ważne wydarzenia, postacie lub symbole kulturowe. Cechują się one wysoką jakością wykonania, atrakcyjnym projektem i przede wszystkim ściśle ograniczonym nakładem, co czyni je pożądanymi obiektami wśród kolekcjonerów. Współczesne kolekcje łączą artystyczne piękno z wartością historyczną, stanowiąc nowoczesną kontynuację tradycji dawnych emisji menniczych.
Wykorzystane źródła
Collector coins, https://www.ecb.europa.eu/euro/coins/collect/html/index.en.html
Karsten Dahmen, https://www.academia.edu/6194775/Medallions_from_Aboukir_in_the_Calouste_Gulbenkian_Museum_Medalh%C3%B5es_de_Abuquir_Lisbon_2013
Jak inwestować w monety kolekcjonerskie?, https://mennica-krakowska.pl/pl/blog/Jak-inwestowac-w-monety-kolekcjonerskie/3
Monety kolekcjonerskie i okolicznościowe, https://nbp.pl/banknoty-i-monety/monety-okolicznosciowe
